(Εικ. 1: Στιγμιότυπο από την ταινία του Θεόδωρου Αγγελόπουλου “Μέρες του ’36”, 1972)

Από τις μέρες του ’36…

[…] Το 1935 το κόμμα του Ιωάννη Μεταξά αναδεικνύει [μονάχα] επτά βουλευτές, με 152.285 ψήφους, ενώ το 1936 κατέλαβε πάλι μόνο επτά έδρες, με 50.137 ψήφους.  Στο ημερολόγιο του έγραψε: «Εκλογαί. Από χθες είχα την διαίσθησιν της αποτυχίας. Ερημιά σπιτιού». Όλα έδειχναν ότι η πολιτική σταδιοδρομία του Μεταξά έφτανε στο τέλος της.

Στις εκλογές της 26ης Ιανουαρίου του 1936 οι Βενιζελικοί και οι Αντι-Βενιζελικοί δεν μπόρεσαν να σχηματίσουν κυβέρνηση, με αποτέλεσμα ο Γεώργιος Β΄ να διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση του πολιτικού σκηνικού. Στις 9 Μαρτίου ο βασιλιάς διόρισε υπουργό στρατιωτικών τον Ιωάννη Μεταξά. Η αρχή για τη δικτατορία της 4ης Αυγούστου είχε αρχίσει ήδη. Κανένα κόμμα, εκτός από το Κ.Κ.Ε., δεν αποδοκίμασε το συγκεκριμένο διορισμό. Στις 14 Μαρτίου ορκίστηκε η κυβέρνηση Δεμερτζή, με αντιπρόεδρο και υπουργό στρατιωτικών τον Ιωάννη Μεταξά. Ένα μήνα μετά πέθανε αιφνιδίως από ανακοπή καρδιάς ο πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Δεμερτζής. Το τραγικό συμβάν έδωσε την ευκαιρία στο Μεταξά να αναρριχηθεί στην εξουσία. Έτσι στις 13 Απριλίου ο Γεώργιος Β΄ διόρισε τον ίδιο πρωθυπουργό και στις 16 Απριλίου πήρε ψήφο εμπιστοσύνης από την Βουλή με 241 ψήφους υπέρ, 16 κατά και 4 αποχές. Ο βουλευτής Ηλείας Βάσος Στεφανόπουλος είπε τότε:

Χρεωκοπήσαμεν ως κοινοβουλευτισμός, εξεπέσαμεν ως συνέλευσις και χάσαμε τον ψυχικόν σύνδεσμο προς τον λαόν. Διότι τι είδους ψυχικός σύνδεσμος είναι δυνατόν να διατηρηθή όταν ο μεν λαός φωνάζει δεν θέλω να με κυβερνήση ο Μεταξάς, ημείς δε αδιαφορούντες του απαντώμεν: Και όμως θα σε κυβερνήση ο Μεταξάς.

Ο δρόμος είχε ανοίξει για τον Μεταξά. Και όμως πολλές εξέχουσες προσωπικότητες του τόπου είχαν επισημάνει τον κίνδυνο. Ο Σοφούλης, πρόεδρος της Βουλής, αν και είχε επιφυλάξεις για το διορισμό του Μεταξά, έδωσε ψήφο εμπιστοσύνης.

Στις 30 Απριλίου του 1936 η Βουλή παραχώρησε με ψήφισμα απόλυτη ελευθερία στον Μεταξά. Το ψήφισμα διέκοπτε τις εργασίες της βουλής ως τις 30.9.36 και παρείχε εξουσιοδότηση στην Εκτελεστική εξουσία να εκδίδει νομοθετικά διατάγματα για όλα τα θέματα, κάτω από την επίβλεψη μιας 40μελούς επιτροπής, η οποία τελικά δε λειτούργησε. Επικαλούμενος τον κίνδυνο εσωτερικών ταραχών και την ασταθή διεθνή κατάσταση, στις 4 Αυγούστου 1936 ο Μεταξάς κατήργησε και τον κοινοβουλευτισμό^[v] με τη συγκατάθεση του Γεωργίου Β’, ο οποίος διέλυσε τη Βουλή χωρίς να προκηρύξει εκλογές και ανέστειλε πολλά άρθρα του Συντάγματος.

[Αναδημοσίευση από el.wikipedia]

(Εικ. 2: Το πρωτοσέλιδο της “βραδυνής” μία μέρα μετά το πραξικόπημα της 4ης Αυγούστου, 1936)

Διάγγελμα προς τον λαόν δια την μεταβολήν της 4ης Αυγούστου 1936

Προς τον Eλληνικόν Λαόν,
Ενώ η Bουλή η εκλεγείσα μετά τας μακράς εσωτερικάς περιπετείας του Έθνους τον Iανουάριον του 1936, όπως αποκαταστήση την εσωτερικήν γαλήνην και τάξιν, απεδείχθη ευθύς εξ αρχής ανίκανος και εις τούτο και εις το να δώση Kυβέρνησιν εις την χώραν, και η ανικανότης αύτη απεδείχθη και κατόπιν και τελευταίως ακόμη ένεκα των αθεράπευτων κομματικών αντιθέσεων και προσωπικών ερίδων, αίτινες ελάχιστα ενδιέφερον την μεγίστην μάζαν του εργαζομένου λαού, ο κομμουνισμός επωφελούμενος και της περιστάσεως ταύτης και της προς αυτόν δοθείσης υποστηρίξεως διαφόρων πολιτικών μερίδων ήγειρε θρασυτάτην την κεφαλήν του, απειλών σοβαρώτατα το κοινωνικόν καθεστώς της Eλλάδος… H Kυβέρνησίς μου, η τελείως ακομμάτιστος, κληθείσα εις την αρχήν τον Aπρίλιον του έτους τούτου και διαγνώσασα ευθύς εξ αρχής τους κινδύνους τους οποίους διέτρεχεν η Eλληνική κοινωνία και ευθύς εξ αρχής αποφασισμένη να λάβη άπαντα τα μέτρα… τα αποσκοπούντα εις την ηθικήν και υλικήν βελτίωσιν απάσης της κοινωνίας και ιδιαιτέρως των αγροτών, των εργατών και των πενεστέρων εν γένει τάξεων… Eπικαλούμαι πλήρη και αμέριστον την συνδρομήν όλων των Eλλήνων, οίτινες πιστεύουν ότι πρέπει να παραμείνουν αλώβητοι αι εθνικαί ημών παραδόσεις και ο ελληνικός μας πολιτισμός… Προς τούτο ζητώ από πάντας πλήρη πειθαρχία προς το Kράτος, απαραίτητον δια την σωτηρίαν της Eλληνικής κοινωνίας και άνευ της οποίας πειθαρχίας πραγματική ελευθερία δεν δύναται να υπάρξη. Oφείλω όμως να δηλώσω επίσης κατηγορηματικώς ότι οιανδήποτε αντίστασιν κατά του εθνικού τούτου έργου της εθνικής αναγεννήσεως είμαι αποφασισμένος να την εξουδετερώσω δια του τραχυτέρου τρόπου.

Eν Aθήναις τη 4η Aυγούστου 1936
O Πρόεδρος της Kυβερνήσεως
Iωάννης Mεταξάς

(Εικ. 3: Ο  Μεταξάς στις σκάλες της Παλαιάς Βουλής με μέλη των Ταγμάτων Εργασίας και της Εθνικής Οργάνωσης Νεολαίας, Αθήνα, 1934)

…επιστρέφοντας στο σήμερα

Την περασμένη Κυριακή (22/01/12) στην αίθουσα της Παλαιάς Βουλής διοργανώθηκε από την Επιτροπή Πρωτοβουλίας των «18» εκδήλωση με θέμα «Για την Ελλάδα, τώρα!». Την εκδήλωση προλόγισε και συντόνισε  ο συνταγματολόγος και καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Νίκος Αλιβιζάτος[1], ως ιδρυτικός μέλος της Επιτροπής Πρωτοβουλίας. Την πρόσκληση της εκδήλωσης προσυπέγραψαν πλήθος «πνευματικών ανθρώπων» της χώρας, και στο κάλεσμα τους ανταποκρίθηκαν εξέχουσες προσωπικότητες. Ομιλητές ήταν η Άννα Διαμαντοπούλου, Υπουργός Παιδείας, Γιάννης Μπουτάρης, Δήμαρχος Θεσσαλονίκης, Λουκάς Τσούκαλης, καθηγητής  Πανεπιστημίου Αθηνών, και Κωστής Χατζηδάκης, βουλευτής Β’Αθηνών με τη ΝΔ. Όνειδος…

(Εικ. 4: Από τ’ αριστερά οι Χατζηδάκης, Διαμαντοπούλου, Αλιβιζάτος, Μπουτάρης κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης)

Δεν θα σταθούμε – για την ώρα – στις «υπέροχες» αθλιότητες των ομιλητών πέραν κάποιων λεγομένων της σιδηράς κυρίας του ΠΑΣΟΚ, Αννας Διαμαντοπούλου:

[…] Λίγες μέρες μετά τη συγκρότηση, διατύπωσα την άποψη ότι αυτή η Κυβέρνηση πρέπει τώρα, για την Ελλάδα τώρα, να πάρει χαρακτηριστικά εθνικής σωτηρίας. Χωρίς χρονικούς προσδιορισμούς, με δυνατότητα ανασχηματισμού, με συμμετοχή λίγων πολιτικών και τους άριστους των Ελλήνων.

Η ανόρθωση της χώρας προέχει. Εκλογές γρήγορα κατά την εκτίμησή μου, σε ένα σύντομο χρονικό διάστημα θα είναι μια πρόσκαιρη νίκη του λαϊκισμού, των αντιμεταρρυθμιστικών δυνάμεων, οι οποίες συσπειρώνονται. […] Εξαρχής είχα προτείνει μακρύ βίο για την κυβέρνηση.

Αυτή είναι μία κυβέρνηση που μπορεί να αντιμετωπίσει τα προβλήματα αυτή την στιγμή. Θα μπορούσε να πει κάποιος πως αυτό είναι ήττα της πολιτικής. Θα το δεχθώ, αλλά η ουσία αυτή τη στιγμή είναι -με την κρίση που έχει το πολιτικό σύστημα, με την τεράστια οικονομική κρίση που υπάρχει- να υπάρξει υποστήριξη της Βουλή.